Inhoudsopgave
Ben je op zoek naar een specifiek onderwerp? Als je op één van de onderstaande hoofdstukken klikt, kom je meteen bij dat gedeelte terecht.
- Wat is mantelzorg?
- Ondersteuning mantelzorgtaken
- Vervangende mantelzorg: wat is respijtzorg?
- Meest voorkomende uitdagingen voor mantelzorgers
Ben je mantelzorger en wil je meer weten over de mogelijkheden van (in)wonen, woningsplitsing en het regelen van hulpmiddelen en zorg voor je naaste? In het gebundelde themaboek mantelzorg & wonen vind je hier meer informatie over.
1. Wat is mantelzorg?
In Nederland zijn er zo’n 4,4 miljoen mensen die mantelzorg verlenen. Je hebt waarschijnlijk vaker van de term gehoord. Vragen als “wat is mantelzorg?” En “wanneer ben ik mantelzorger?” zijn dan ook hele logische vragen. Lees verder om meer te weten te komen.
Dit is mantelzorg
Mantelzorg is onbetaalde en vaak langdurige zorg die iemand geeft aan naasten, bijvoorbeeld aan een partner, ouder of kind. Maar ook de zorg voor een buurman, vriend of kennis valt onder mantelzorg. De mantelzorger heeft een persoonlijke band met degene voor wie hij of zij zorgt. Veel mensen zijn dus mantelzorger zonder dat ze het weten. Het is onbetaalde hulp en kan niet als een verplichting worden opgelegd.
Wanneer ben ik mantelzorger?
Niet iedereen beseft dat hij of zij mantelzorger is. In Nederland is één op de drie mensen mantelzorger. (MantelzorgNL) Vermoedelijk zijn er nog veel meer mensen in Nederland die mantelzorger zijn, zonder daar bewust van te zijn. Mantelzorg bestaat op verschillende niveaus: zo is de één acht uur per week betrokken en de ander 24 uur per dag. Mantelzorg kan langdurig en intensief zijn. Het bestaat uit één van de onderstaande taken of een combinatie hiervan:
- Begeleiding, zoals het vervoeren van jouw naaste naar het ziekenhuis;
- Toezicht en gezelschap houden;
- Hulp bij dagelijkse activiteiten zoals het huishouden en de administratie;
- Persoonlijke verzorging, zoals helpen met aankleden.
Ervaring van de mantelzorgmakelaar is dat mantelzorgers vaak een combinatie van verschillende taken uitvoeren. Hierdoor wordt de mantelzorg intensief en vaak langdurig. Dankzij jouw hulp kan de persoon waarvoor je zorgt zich redden, thuis blijven wonen en mee blijven doen aan het dagelijkse leven in de eigen leefomgeving zoals de wijk of de stad.
Wel of geen mantelzorger worden?
Het kan voorkomen dat je merkt dat je steeds meer voor iemand in jouw omgeving doet. Het kan klein beginnen door het meenemen van een boodschap en uitgroeien tot het regelmatig helpen in het huishouden. Waarschijnlijk doe je dit met liefde, omdat je het beste voor hebt met degene die je helpt.
Het kan voorkomen dat je merkt dat de zorgtaken ook voor jou zwaarder worden, omdat je zelf ook een dagje ouder wordt of je al veel zorgtaken hebt voor anderen. Daarnaast zal er de komende jaren meer hulp nodig zijn van mantelzorgers door een toename aan senioren in Nederland en een groeiend te kort aan zorgpersoneel. Echter is het belangrijk om te beseffen dat mantelzorg niet verplicht is.
Weet je niet zeker of je met jouw taken als (mogelijke) mantelzorger wilt doorgaan? Of twijfel je of je mantelzorger wilt worden? Dan kun je jejezelf een aantal vragen stellen die jou ondersteunen met het maken van een goede keuze. Deze vindt je in het artikel “Heb ik als mantelzorger wel een keuze?”. > Lees het artikel hier
2. Ondersteuning mantelzorgtaken
Mantelzorg is onbetaald. Maar er bestaan wel verschillende mogelijkheden voor ondersteuning. Zo heb je als mantelzorger soms de mogelijkheid voor vervangende zorg vanuit jouw aanvullende zorgverzekering. Of heb je recht op een tegemoetkoming voor extra uitgaven bij de belastingdienst. Hieronder vind je een overzicht van de mogelijkheden die er zijn en waar je deze eventueel kunt aanvragen.
Hulp vanuit de zorgverzekeraar
Om mantelzorgers te ondersteunen, zijn er vanuit de aanvullende zorgverzekering vergoedingsmogelijkheden. Dit is per zorgverzekeraar verschillend, dus het is goed om dit na te vragen bij jouw zorgverzekeraar. Hieronder vind je een overzicht van de mogelijke vergoedingen:
- Vervangende mantelzorg (respijtzorg): bij vervangende mantelzorg worden jouw zorgtaken tijdelijk overgenomen, zodat je tijd voor jezelf kunt nemen en bijvoorbeeld op vakantie kunt gaan. > Bekijk hier de mogelijkheden voor respijtzorg
- Zorghotel: een zorghotel biedt de mogelijkheden voor mantelzorgers en zorgvragers voor een tijdelijke opvang of om er (samen) een paar dagen tussen uit te gaan.
- Mantelzorgmakelaar: mantelzorgmakelaars voorzien je van een advies voor de beste zorg en kunnen, indien gewenst, (tijdelijk) regeltaken van je overnemen, zodat je wordt ontzorgd.
- Mantelzorgcursussen: als mantelzorger kun je deelnemen aan cursussen over bijvoorbeeld het verzorgen van jouw naaste of mindfulness. Dit biedt de mogelijkheid om extra kennis op te doen of een moment van ontspanning.
Kosten aftrekbaar van belasting
Een handicap of ziekte levert vrijwel altijd extra kosten op voor degene die zorg ontvangt, maar ook voor de mantelzorger. Denk aan reiskosten en hulpmiddelen. Reis je bijvoorbeeld vaker per week op en neer om te zorgen voor jouw naaste? Of heb je een tillift nodig in huis om goed te kunnen zorgen? Sommige of een deel van de kosten zijn aftrekbaar bij de belastingaangifte. Hier zitten wel voorwaarden aan verbonden. Belangrijk is dat je gedurende het jaar de kosten bijhoudt en de bewijzen, zoals bonnetjes, voor de gemaakte kosten bewaart. Wil je meer weten over de voorwaarden en welke kosten nog meer aftrekbaar zijn bij de belastingaangifte? Lees het artikel ‘Zorgkosten terugkrijgen via de belastingaangifte’ >
Mantelzorgwaardering (voorheen mantelzorgcompliment)
Als mantelzorger word je gewaardeerd door de mensen die je in jouw vrije tijd verzorgd, maar ook door de overheid. Omdat mensen langer thuis blijven wonen met ondersteuning uit het sociale netwerk en indien nodig met ondersteuning vanuit de gemeente, heeft iedere gemeente een budget beschikbaar om mantelzorgers te waarderen. Dit heet de mantelzorgwaardering.
De gemeente bepaalt zelf op welke manier ze de mantelzorgwaardering vormgeven. Voorbeelden zijn cadeaukaarten, korting op activiteiten tijdens de Dag van de Mantelzorg en een ‘verwendag’. Wil je in aanmerking komen voor de mantelzorgwaardering? Dan kun je het beste contact opnemen met het Wmo-loket in de gemeente waar degene voor wie je zorgt, woont.
OV-begeleiderskaart
Als degene voor wie je zorgt door een handicap niet zelfstandig kan reizen met het openbaar vervoer dan kan deze persoon een gratis OV-begeleiderskaart aanvragen voor jou. Op deze manier maak je geen kosten als je meereist. De OV-begeleiderskaart is geldig in treinen, metro’s, trams en bussen. De kaart kan worden aangevraagd bij Argonaut Advies, een onafhankelijke adviesorganisatie. Het doel van Argonaut is mensen duurzaam beter te laten functioneren in werk, participatie en zelfredzaamheid. Klik hier om de OV-begeleiderskaart aan te vragen >
3. Vervangende mantelzorg: wat is respijtzorg?
Als mantelzorger heb je ook tijd nodig voor jezelf. Als je bijvoorbeeld 24 uur per dag en 7 dagen per week voor jouw partner zorgt, vergt dit veel van jou. Als mantelzorger kun je beroep doen op respijtzorg, ook wel 'vervangende mantelzorg’ genoemd. Wat betekent het precies? En hoe werkt respijtzorg?
Dit is respijtzorg
Als iemand anders tijdelijk de zorg van je naaste overneemt, heet dit respijtzorg. Het doel is om jou als mantelzorger de tijd te geven om even op te laden en je tijdelijk te ontzorgen. Respijtzorg kan worden uitgevoerd door een beroepskracht of vrijwilliger. Het kan incidenteel zijn tijdens bijvoorbeeld een vakantie of structureel; een dagdeel per week of weekend per maand.
Logeeropvang als alternatief
Als je even tijd nodig hebt voor jezelf om op te laden, dan kan logeeropvang voor de persoon waarvoor je zorgt, een alternatief zijn. Bij logeeropvang logeert jouw naaste tijdelijk in een zorginstelling. Op deze manier draag he de zorg even over. Bekijk seniorenwoningen met tijdelijke opname of met vakantieopname.
Vergoedingsmogelijkheden voor logeerzorg
Heeft jouw naaste een Wlz-indicatie? Dan wordt het logeren betaald uit zijn Persoonsgebonden budget (Pgb). Met een indicatie kun je maximaal 156 dagen per jaar (gemiddeld 2 dagen per week) gebruiken voor logeren of vakantieplannen. Je mag de dagen ook opsparen, zodat je deze kunt inzetten voor langere periodes. Als je kiest voor vrijwilligers die de zorg tijdelijk van jou overnemen, dan is de vervangende zorg gratis. Wil je meer weten over de Wet langdurige zorg (Wlz)? Klik hier >
Op het moment dat jouw naaste geen Wlz-indicatie heeft, kun je nagaan bij de zorgverzekering of logeerzorg wordt vergoed. Mocht de zorgverzekeraar geen vergoeding bieden, dan kun je wellicht terecht bij de gemeente. De gemeente is namelijk vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) verantwoordelijk voor vervangende zorg en logeeropvang.
Respijtzorg niet voldoende?
Wordt de zorg voor jouw naaste intensiever? En heeft de persoon professionele zorg nodig? Dan is er een mogelijkheid dat je recht hebt op zorgmogelijkheden; dat is geregeld vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz). De Wlz is bedoeld voor mensen die permanent intensieve zorg en/of toezicht dichtbij nodig hebben. Denk bijvoorbeeld aan mensen met een ernstige beperking en mensen met dementie. Hiervoor moet eerst een indicatie worden aangevraagd bij het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ). Dit heet een Wlz-indicatie.
4. Meest voorkomende uitdagingen voor mantelzorgers
In Nederland is de bereidheid om voor elkaar te zorgen groot; er geven zo’n 4,4 miljoen Nederlanders per jaar mantelzorg aan een partner, vriend of buurman. Van hulp bij het huishouden tot verpleging; de zorg die wordt gegeven is erg divers. Mantelzorg is niet altijd makkelijk en brengt uitdagingen met zich mee:
- Overbelasting door complexe zorgvraag: Zo’n 750.000 mantelzorgers zorgen langdurig (meer dan 3 maanden) en intensief (vaker dan 8 uur per week) voor een persoon. Het zorgen voor een naaste wordt moeilijker zodra de persoon in kwestie veranderingen laat zien in bijvoorbeeld het gedrag. Als je niet weet waar het vandaan komt, kan het lastig zijn om hiermee om te gaan. Mantelzorgers gaan vaak plichtsgetrouw door met overbelasting tot gevolg.
- Eenzaamheid en moeite met hulp vragen: Ben je of ken je een mantelzorger? Dan is het belangrijk om te weten dat eenzaamheid ook een uitdaging is waar veel mantelzorgers voor komen te staan. Dit komt vooral voor bij mantelzorgers die samenwonen met diegene voor wie zij zorgen. Zo komt eenzaamheid twee keer zo vaak voor onder mantelzorgers van mensen met dementie dan bij de algemene Nederlandse bevolking. In eerste instantie neemt het sociale contact af door de zorgtaken. Als de dementie van de naaste vordert, vinden mantelzorgers het nog lastiger om mensen bij hen thuis uit te nodigen. Mantelzorgers isoleren zichzelf, waardoor het vragen om hulp nog moeilijker wordt. De omgeving gaat er vaak vanuit dat als een mantelzorger hulp nodig heeft de persoon het wel zal vragen. Maar dit gebeurt niet zomaar, omdat de meeste mantelzorgers dan het gevoel hebben dat ze falen en anderen tot last zijn. Durf als mantelzorger daarom hulp te vragen. Ken je mantelzorgers? Bied dan proactief jouw hulp aan, vaak durven mensen daar niet om te vragen.
- Onzichtbare kosten: Als mantelzorg vanuit een plotselinge gebeurtenis begint, springt iemand vaak bij zonder erbij na te denken wat voor gevolgen dit kan hebben op financieel gebied. Zo kunnen de kosten behoorlijk oplopen als iemand meermaals per week moet reizen. Veelal ziet de mantelzorger de kosten als vanzelfsprekend. Als (aankomende) mantelzorger is het belangrijk om goed na te denken of deze kosten gemaakt zouden kunnen worden en op welke manieren deze kosten ondervangen kunnen worden. Nederland kent helaas geen vergoedingen voor mantelzorgers. Wellicht is het wel mogelijk om dit binnen de familie te verdelen.